قلب، گاهی دارای رقّت است و گاهی هم دچار ضعف می‏شود. ممکن است کسی بگوید، من در تمام مدت عمر خود، حتی یک گوسفند را هم سر نبریده‏ ام یا بریدن سر مرغی را ندیده‏ ام، این رقّت قلب نیست، بلکه ضعف نفس است، زیرا همین شخص وقتی بوی کباب گوشت گوسفندی که می‏خورد، به مشام فقرا می‏رسد، در خود هیچ احساسی ندارد.

رقّت قلب و عاطفه از فضایل انسانی است؛ در حالی که ضعف نفس هیچ فضیلتی ندارد. رقّت قلب راهی است که انسان با طی آن، بر اساس دستورات الهی، به خلق خدا خدمت می‏کند.

رقیق القلب کسی است که از دیدن یک فقیر واقعاً متأثر می‏شود یا وقتی از قیامت و دوزخ سخن به میان می‏آید، اشک در چشمانش حلقه می‏زند. راه رقّت قلب نیز دوری از گناه است. امام علی(علیه‌السلام) می‏فرماید: «ما جفّتِ الدموع إلاّ لقسوةِ القلوب و ما قست القلوب إلاّ لکثرة الذنوب» چشمها گرفتار خشکی نمی‏شود، مگر در اثر قساوت قلب، و قلب گرفتار قساوت نمی‏شود، مگر با زیادی گناه.